શીતળા સાતમ પર નિબંધ : વાર્તા, વ્રત, પૂજા કરવાની રીત

શીતળા સાતમ નિબંધ : જ્યોતિષીઓનું કહેવું છે કે માતા શીતળાને પ્રસન્ન કરવા માટે આ દિવસ શ્રેષ્ઠ છે. આ જ કારણ છે કે દરેક વ્યક્તિ આ દિવસે કાયદા અનુસાર માતાની પૂજા કરે છે. એવું કહેવાય છે કે જે વ્યક્તિ આ સમય દરમિયાન માતાને પ્રસન્ન કરે છે, તેને જીવનમાં ક્યારેય કોઈ રોગ પરેશાન થતો નથી. આટલું જ નહીં, શીતળા શીતળા માતા રક્તપિત્ત જેવા રોગોથી પણ મુક્તિ આપે છે. પણ શીતળા માતા કોણ છે? આજે પણ એવા ઘણા લોકો છે જેઓ અજાણ છે કે શીતળા માતાના સ્વભાવની ગાથા શું છે?તેમના દેખાવની વાર્તા શું છે? આજે આ લેખ દ્વારા અમે તમને શીતળા માતાનો મહિમા શું છે અને તેમની પૂજા દરમિયાન શું કરવું જોઈએ તેની સાથે જોડાયેલી માહિતી આપીશું.

શીતળા સાતમ ની વાર્તા – Shitala Satam Story In Gujarati 

હિંદુ ધર્મના તમામ ગ્રંથોમાંથી સ્કંદ પુરાણ તેમના મહત્વનું વધુ વર્ણન આપે છે.તેમાં જણાવ્યા મુજબ, દેવી માતાનું આ સ્વરૂપ સૌથી ઠંડુ માનવામાં આવે છે. તેની પૂજા કરવાથી તમામ પ્રકારના રોગોથી મુક્તિ મળે છે અને સુંદર શરીર મળે છે. એવું પણ માનવામાં આવે છે કે જે વ્યક્તિ શીતળા સાતમના દિવસે માતાની પૂજા કરે છે તેના જ નહીં પરંતુ તેના સમગ્ર પરિવારના રોગો પણ રાણીની કૃપાથી નાશ પામે છે. કહેવાય છે કે ઈચ્છા ગમે તેટલી કઠીન કેમ ન હોય, જો તેને સાચા દિલથી કરવામાં આવે તો તે પૂર્ણ થાય છે. જો આપણે તેમના સ્વરૂપ વિશે વાત કરીએ, તો તેમના હાથમાં સાવરણી, કલશ, સૂપ અને લીમડાના પાંદડા દેખાય છે, અને તેઓ ગધેડા પર સવારી કરે છે. તેમના મસ્ત સ્વભાવના કારણે તેઓ શીતળા માતા તરીકે ઓળખાય છે.

આ પણ વાંચો : 

શીતળા સાતમ શા માટે મનાવવામાં આવે છે? 

શાસ્ત્રો અનુસાર, શીતળા માતાની પૂજા મુખ્યત્વે ઉનાળાની ઋતુમાં કરવામાં આવે છે અને અત્યાર સુધીમાં તમે મુખ્ય તહેવાર, હા શીતળા સાતમ સમજી જ ગયા હશો. તમને જણાવી દઈએ કે શીતળા માતા ભગવતી માતાનું સ્વરૂપ છે.તેની પૂજા કરવાથી એક તરફ આધ્યાત્મિક શક્તિ મળે છે, તો બીજી તરફ હવામાનના કારણે શરીરમાં થતા રોગો અને વિકારો પણ માતાની પૂજાથી દૂર થાય છે.શીતળતા પ્રદાન કરતી માતા શીતળા પર્યાવરણને સ્વચ્છ રાખવાની પ્રેરણા આપે છે.  એવું કહેવાય છે કે શીતળા માતાનું આ વ્રત સંક્રમણ રોગોથી મુક્તિ અપાવે છે.

સામાન્ય રીતે જ્યારે આપણે મંદિરમાં જઈએ છીએ ત્યારે આપણે ભગવાનની મૂર્તિના દર્શન કરીએ છીએ, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે જ્યારે આપણે માતા શીતળાના સ્વરૂપ તરફ નજર કરીએ છીએ ત્યારે તેના સ્વરૂપમાંથી આપણને સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત વિશેષ સંદેશ મળે છે.હવે તમે વિચારશો કે કેવો સંદેશ, તો ચાલો જણાવીએ.  હાથમાં લીમડાના પાન, સાવરણી, સૂપ અને કલશ, જે સ્વચ્છતા અને સમૃદ્ધિના સૂચક માનવામાં આવે છે.તેથી ત્યાં તેમને વાસી અને ખાદ્યપદાર્થો આપવામાં આવે છે, જેને બાસોડા કહેવામાં આવે છે.તેથી ત્યાં તેમને ચાંદીના ચોરસનો ટુકડો દેવા આવે છે જેના પર તેમનું ચિત્ર બનાવવામાં આવે છે.સામાન્ય રીતે ઉનાળા અને વસંતઋતુમાં તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે આ ઋતુઓમાં રોગોના સંક્રમણની શક્યતાઓ વધુ રહે છે.

ધાર્મિક સ્વરૂપની સાથે સાથે શીતળા માતાના આ તહેવારનું વૈજ્ઞાનિક મહત્વ પણ વધુ છે. એવું કહેવાય છે કે હકીકતમાં આ એક વૈજ્ઞાનિક તહેવાર છે. આ દિવસથી ઉનાળાની વિધિવત શરૂઆત થાય છે. આ તહેવાર સૂચવે છે કે આ દિવસથી વાસી ખોરાક ન લેવો જોઈએ. ગરમ પાણીથી સ્નાન ન કરો. ઠંડો ખોરાક લેવો જોઈએ. કહેવાનો મતલબ એ છે કે આ તહેવારો આધ્યાત્મિક અને વૈજ્ઞાનિકની સાથે અનેક પ્રકારના સંદેશ પણ આપે છે.

શીતળા સાતમ નું મહત્વ – Significance Of Shitala Satam in Gujarati 

શીતળા માતાની પૂજાને બસોડા પૂજા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.આ પૂજા હોળી પછી કૃષ્ણ પક્ષની સાતમના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે.તે સામાન્ય રીતે હોળીના આઠ દિવસ પછી પડે છે, પરંતુ ઘણા લોકો હોળી પછીના પ્રથમ સોમવાર અથવા શુક્રવારે તેની ઉજવણી કરે છે.બાસોડા રિવાજ મુજબ, આ દિવસે રસોઈ માટે આગ પ્રગટાવવામાં આવતી નથી.શીતળા સાતમના એક દિવસ પહેલા એટલે કે સપ્તમીના દિવસે તેઓ ભોજન બનાવે છે અને વાસી ખોરાકનું સેવન કરે છે. ગુજરાતમાં, કૃષ્ણ જન્માષ્ટમીના એક દિવસ પહેલા બાસોડા જેવી જ એક ધાર્મિક વિધિ ઉજવવામાં આવે છે અને તે શીતળા સાતમ તરીકે ઓળખાય છે.શીતળા સાતમ પણ દેવી શીતળાને સમર્પિત છે અને શીતળા સાતમ ના દિવસે કોઈ તાજો ખોરાક તૈયાર કરવામાં આવતો નથી.

માતા શીતળાની પૂજા કેવી રીતે કરવી? – Shitala Satam Pooja

શીતળા સાતમના દિવસે માતા શીતળાની પૂજા કરવી, પૂજા કરનારે નિત્યક્રિયામાંથી નિવૃત્ત થયા પછી બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઊઠીને સ્નાન કરવું જોઈએ. બને ત્યાં સુધી પાણીમાં ગંગાજળ ભેળવીને સ્નાન કરો. જો ગંગાજળ ઉપલબ્ધ ન હોય તો શુદ્ધ પાણીથી સ્નાન કરો. આ પછી નારંગી રંગના સ્વચ્છ કપડા પહેરવા જોઈએ. આ પછી પૂજા માટે બે થાળી સજાવી. સતામીના દિવસે દહીં, રોટલી, નમક પારે, પુઆ, મથરી, બાજરી અને મીઠા ભાતને થાળીમાં મૂકો. બીજી બાજુ બીજી થાળીમાં લોટનો દીવો મૂકો. રોલી, કપડાં, સિક્કો, મહેંદી અકબંધ રાખો અને ઠંડા પાણીથી ભરેલો લોટો રાખો. ઘરના મંદિરમાં શીતળા માતાની પૂજા કર્યા પછી દીવો પ્રગટાવ્યા વગર જ રાખો અને થાળીમાં રાખેલો ભોગ ચઢાવો. આ સિવાય લીમડાના ઝાડને જળ અર્પિત કરો.

માતા શીતળાને વાસી ભોજન કેમ ચડે છે?

શીતળા માતાની પૂજા દરમિયાન વાસી ભોગ ચઢાવવામાં આવે છે. તેનું કારણ એ છે કે શીતળા સાતમના દિવસે ઘરમાં ચૂલો નથી સળગતો. તેથી જ એક દિવસ અગાઉથી ભોજન તૈયાર કરીને તૈયાર કરવામાં આવે છે અને બીજા દિવસે મહિલાઓ સવારે વહેલા ઊઠીને શીતળા માતાની પૂજા કરે છે. આ પછી માતાને વાસી અન્ન અર્પણ કરવામાં આવે છે એટલે કે શીતળા સપ્તમીના દિવસે બનાવેલ ભોજન અને ઘરના બધા સભ્યો પણ વાસી ખોરાક ખાય છે.એવી માન્યતાઓ છે કે શીતળા માતાની પૂજાના દિવસે તાજા ભોજનનું સેવન ન કરવું જોઈએ અને ગરમ પાણીથી સ્નાન ન કરવું જોઈએ.

શીતળા સાતમની કથા – શીતળા સાતમ વાર્તા

દંતકથા અનુસાર, એકવાર એક વૃદ્ધ મહિલાએ તેની બે પુત્રવધૂઓ સાથે શીતળા માતાના ઉપવાસ કર્યા. આ બધાને સાતમના દિવસે વાસી ખોરાક ખાવાનું હતું. આ માટે તેણે સપ્તમી પર જ ભોજન તૈયાર કરીને રાખ્યું હતું. જો કે પુત્રવધૂઓએ વાસી ખોરાક ખાવો પડતો ન હતો.  કારણ કે તેઓને થોડા સમય પહેલા એક બાળક થયું હતું. તેને વાસી ખોરાક ખાવાથી બીમાર થવાનો ડર હતો. તેમને ડર હતો કે જો આવું થયું તો તેમના બાળકો પણ બીમાર થઈ જશે. બંનેએ વાસી ખોરાક લીધા વિના સાસુ-સસરાની સાથે માતાની પૂજા કરી.

પ્રાણીઓ માટે તૈયાર કરવામાં આવતા ખોરાકની સાથે તેઓ પોતાના માટે પણ તાજો ખોરાક બનાવીને તાજો ખોરાક લેતા હતા.  જ્યારે સાસુ-સસરાએ બંનેને વાસી ખોરાક ખાવાનું કહ્યું તો તેણીએ ટાળવાનું શરૂ કર્યું. આ જોઈને માતા રાણી ગુસ્સે થઈ ગઈ અને બંને પુત્રવધૂના બાળકો મૃત્યુ પામ્યા. જ્યારે સાસુ-સસરાને ખબર પડી કે તેઓ તાજું જમ્યા છે તો તેમણે બંનેને ઘરની બહાર કાઢી મૂક્યા. તે બંને તેમના બાળકોના મૃતદેહ લેવા માટે જઈ રહ્યા હતા, ત્યારે તેઓ એક વડના ઝાડ નીચે આરામ કરવા રોકાઈ ગયા.

રાહ જોઈ

ઓરી અને શીતળા નામની બે બહેનો તેની નીચે પહેલેથી જ બેઠી હતી. તેમના વાળમાં ઘણી બધી જૂઓ હતી, જેના કારણે તે ખૂબ જ પરેશાન હતી.bબંને પુત્રવધૂઓ આવીને ઓરી અને શીતળા પાસે બેઠાં. બંનેએ શીતળા-ઓરીના વાળમાંથી ઘણી બધી જૂઓ કાઢી. જૂઓના નાશને કારણે ઓરી અને શીતળાને તેમના માથામાં ઠંડકનો અનુભવ થયો, જેના કારણે તેઓ ખુશ થયા અને કહ્યું, ‘તમે બંનેએ અમારા માથાને ઠંડુ કર્યું છે, તેથી તમારા પેટને શાંતિ મળે. બંને પુત્રવધૂઓએ એકસાથે કહ્યું કે અમે પેટે આપેલું જ ભટકીએ છીએ, પણ શીતળા માતાના દર્શન થયા નથી. શીતળાએ કહ્યું તમે બંને પાપી, દુષ્ટ, તોફાની છો, તમારો ચહેરો પણ જોવા જેવો નથી.

શીતળા સાતમના દિવસે ઠંડા ભોજનને બદલે તમે બંનેએ ગરમ ભોજન લીધું હતું.આ સાંભળીને પુત્રવધૂઓએ શીતળા માતાને ઓળખી લીધા. દેવરાણી-જેઠાણી બંનેએ માતાજીની પૂજા કરી અને આજીજી કરી કે અમે ભોળા છીએ અને અજાણતા અમે તાજો ગરમ ખોરાક ખાધો છે. અમને તમારા પ્રભાવની ખબર નહોતી. તમે અમને બંનેને માફ કરી દો. અમે ક્યારેય આવી ભૂલનું પુનરાવર્તન નહીં કરીએ.માતાઓ તેના પસ્તાવાભર્યા શબ્દો સાંભળીને ખુશ થઈ અને મૃત બાળકોને ફરીથી જીવિત કર્યા. આ પછી બંને પુત્રવધૂઓ ખુશીથી ગામમાં પાછી આવી. ગામના લોકોને ખબર પડી કે બંને પુત્રવધૂઓએ શીતળા માતાના પ્રત્યક્ષ દર્શન કર્યા છે, તેથી બંને પુત્રવધૂઓનું ખૂબ જ ધામધૂમથી સ્વાગત કરવામાં આવ્યું અને ગામમાં પ્રવેશ કર્યો. ત્યારથી માતા શીતળાના વ્રતનું મહત્વ વધી ગયું છે.